Mensen die samenwonen erven -in tegenstelling tot gehuwden- maar in beperkte mate of zelfs helemaal niet van elkaar. Niettemin bestaan er enkele methodes om ervoor te zorgen dat als één van hen overlijdt de andere de woning die gezamenlijk werd aangekocht toch kan behouden.

Het gebeurt geregeld dat een samenwonend koppel (dat niet gehuwd is) een huis of appartement aankoopt. Veelal kopen de partners dit elk voor wat men noemt ‘de onverdeelde helft’. Op het moment dat één van hen overlijdt kan het wel eens gebeuren dat diens deel in handen komt van zijn erfgenamen. De langstlevende partner van het koppel riskeert dan in het slechtste geval zelfs dat het onroerend goed uiteindelijk wordt verkocht.

Waarom is dit zo?
Wettelijke samenwoners erven slechts in beperkte mate van elkaar. Meer bepaald erft de langstlevende enkel het vruchtgebruik van de gezinswoning. Hij wordt daar dus geen eigenaar van. De rest van de erfenis gaat naar de erfgenamen van de overledene. Bovendien kan de andere samenwoner hem dit erfrecht afnemen. Hij kan zijn partner via testament volledig onterven.

Feitelijke samenwoners zijn nog slechter af. Zij erven zelfs helemaal niets van elkaar. Hier gaat alles dus naar de erfgenamen.

Hoe oplossen?
Er bestaan enkele methodes om dit op te lossen en ervoor te zorgen dat de partner ingeval van een overlijden toch in de woning kan blijven.

Maak een testament.
De partners kunnen vooreerst elk een testament opmaken waarin ze aangeven dat hun deel van de woning of het appartement wordt geërfd door de langstlevende van hen beiden. Een dergelijk testament kan echter niet altijd worden uitgevoerd. Het kan immers gebeuren dat hiermee de reservataire rechten van de andere erfgenamen (bv. de kinderen) worden geschonden.

Bovendien kan een testament altijd worden veranderd doordat een nieuw testament wordt opgemaakt. Als partner heeft men dus geen zekerheid dat de ander in de loop van de jaren geen andersluidend testament zal opmaken.

Werk met een beding van aanwas.
De partners kunnen ook werken met een beding van aanwas of een tontine. Hierdoor komt bij het overlijden van één van de partners diens aandeel in het onroerend goed automatisch toe aan de andere partner en dit (afhankelijk van de gekozen clausule) in volle eigendom of in vruchtgebruik. Het voordeel van die werkwijze is dat de langstlevende partner zekerheid heeft dat hij het deel van de ander krijgt.

Deze clausule kan ook niet zomaar worden gewijzigd (wat bij een testament wel kan). Bovendien kunnen de andere erfgenamen niet inroepen dat hun reserve hierdoor wordt geschonden.

Hoe zit het fiscaal?
Als het beding van aanwas speelt betaalt diegene die het deel van de ander ontvangt registratierechten op dat deel. Die bedragen 10% in Vlaanderen en 12.5% in Brussel en Wallonië.

Erft de wettelijke samenwoner integendeel de woning dan is hij fiscaal beter af. De regels die gelden voor de vrijstelling van successierechten inzake de gezinswoning gelden namelijk ook voor wettelijk samenwoners.
Bovendien genieten wettelijke samenwoners in principe in de drie gewesten ook van het tarief van gehuwden in de successierechten.

In Vlaanderen kunnen feitelijke samenwoners ook soms genieten van voordelige successierechten. In Brussel en Wallonie ligt dat anders. Daar betalen feitelijke samenwoners de hoogste percentages van successierechten.

Je merkt dus dat afhankelijk van de concrete situatie erven fiscaal soms voordeliger of nadeliger kan zijn dan het verkrijgen van een deel van het onroerend goed via een tontine of een beding van aanwas.

Kies voor een beding met optie.
Het is dan ook aangewezen om te kiezen voor een beding van aanwas met een optie. De langstlevende krijgt hierbij op het moment van overlijden van zijn partner de keuze. Hij kan zich op het aanwasbeding beroepen of daaraan verzaken en zich op het eventuele testament of wettelijk erfrecht beroepen. Hij kan kiezen voor de fiscaal voordeligste weg. Een notaris kan helpen bij die keuze.

Bron: 11/03/2015 – Immovlan.be